Cilo- Sat Dağları
Cilo-Sat Dağları, Ağrı Dağı’ndan sonra Kürdistan’ın en yüksek zirvelerini oluşturur. Cilo- Sat Dağları Nehil Çayı, Avaşin ve Şemdinli Çayı ile çizilmiş alanda yer alır. Sümbül Dağı( 3.467 m) Mere (3200 m) ile başlayan Cilolar kimi yerde batı-doğu yönlü uzanır. Genel olarak bu dağ silsilesi 3000 metrenin üstünde bir yükseltiye sahip olmakla beraber sağlı sollu sarp ve dik birçok doruk mevcuttur. Kisara Dağı(3500 m) ,Suppe Durek( 4060 m), Köşedireği Dağı( 3700 m), Reşko(4135) gibi zirveler Yüksekova ve Hakkari arasında yer alır. Şemdinli yönünde ise 3250 m ile Beridalo ve Yekboy Dağları, 3254 m ile Samur, 3460 m ile Gare Dağları bu kütlenin üzerinde bulunan diğer önemli zirvelerdir. Avaşin Suyu ile Şemdinli Çayı arasında kalan Sat Dağları da bu yükseltilerin en önemli bölümleridir. Dış Doğu Toroslar’ın önemli bir bölümünü oluşturan bu dağ silsilesi yüksek dağlar, karlı tepeler, vadi ve yamaçlarda bol sular, buzul gölleri ve yaylaları ile çok güzel bir bölgedir. Zap Suyu, Nehil Çayı, Avaşin ve Şemdinli Çayı gibi akarsuların çevrelediği bu yüksek zirveler arasında Meydan Belek, Bala, Mergan, Serpil, Kehi, Sat Samedar gibi birçok yayla yer alır. İçinde barındırdığı güzelliklerden dolayı Kürdistan Himalayaları olarak kabul edilir. Bu bölge kış sporları, dağ tırmanışları turizmine müsaittir.
Çiyayên Cîlo û Satê
Ev çiyayên hanê piştî Çiyayê Agiriyê di Kurdistanê de çiyayên herî bilind in. Çiyayên Cîlo û Satê di navbera Çemê Nihêlê, Avaşîn û Çemê Şemzînan de cih digire. Hinek ji van çiyayan Simbil ( 3.467 m) û Merê ( 3.200 m) ye û hinek cihan jî bi hêla rojava- rojhilat dirêj dibin. Silsileya van çiyayan bi bilindahiya 3000 mîtroyan destpê dikin û çep û rast gelek sertapên wan yên rast û rep hene. Di navbera Colemêrg û Geverê de jî wek Çiyayê Reşko ( 4135 m),Girê Gelyano( 3650m) cih digirin. Li aliyê Şemzînan jî Çiyayê Berdalo (3250 m ), Çiyayên Garê (3460 m) cih digirin. Di navbera Avaşîn û Çemê Şemzînan jî Çiyayê Satê bi bilindahiya xwe ve cihek girîng li vê erdnigariyê de digire. Ev çiyayên ku me behsa wan kirî beşek ji Torosên Rojhilatê ne û ev çiya, çem, gir, golên pîrekeviyan û zozan herêmek gelek xweş e. Di navbera van sertapên bilind û bi dorgirtina Çemê Zapê, Çemê Nihêlê û Çemê Şemzînan da zozanên wekî Meydan Belek, Bala, Mêrgan, Serpil, Kehê yên bi nav û deng hene. Ji ber xweşikbûnên ku di xwe de dihewînin wek “Hîmalayên Kurdistanê” tên hesibandin. Ev herêm ji bo werzîşên zivistanê û gelek cureyên werzîşê re dikare mazûvaniyê bike. Li vê herêmê çiyavanî tê kirin û ji aliyê gerê ve cihekî bêhempa ye. Ji ber şerê 30 salan ev herêm û xweşikbûnên ku di xwe de dihewîne nehatine dîtin û ji bo aboriya herêmê tiştek jî bi xwe re ne aniye.
