ÇEMÊ QEŞE MEZRASI
Çemê Qeşe mezrası Hakkari’ye bağlı Kırıkdağ (Dêzê) köyünün bir mahallesidir ve kent merkezine 24 kilometre uzaktır.
Çemê Qeşe, adını yıllarca bölgede yaşayan Asurilerin Dikmen (Matê) köyünde kalan Asuri kilise papazının piknik ve dinleneme alanı olmasından alır.
1931 yılında Hakkari merkeze bağlı Bay (Bayê) köyünde dünyaya gelen Pinyanişî Aşireti Guloyî kabilesinden Mehmet Çiftçi akrabalarının bulunduğu Kırıkdağ (Dêzê) köyü Dikmen mezrasına (Matê) yerleşti. Uzun yıllar burada kalan Mehmet Çiftçi, 1970 yılında köyden ayrılarak, eşi Ayşe, çocukları Asiya, Sultan, Bese, Ahmet, Aydın, Meryem, Hikmet, İsmet, Zübeyde, Navzat, Fatma ve Mustafa ile birlikte Çemê Qeşe mezrasına yerleşti.
Daha önce sadece Asuri Papazın dinlenme ve piknik alanı olan Cehennem vadisinden akan Beyaz Su çayının (Avaspi) kenarında bulunan Çemê Qeşe mezrasında yeni bir yaşam kuran Mehmet Çiftçi, bu bölgede ilk defa bir ev yaparak ailesi ile birlikte artık kalıcı bir şekilde mezrada yaşamaya başladılar.
Aile mezrada küçükbaş hayvan besiciliği ve arıcılığın yanı sıra bölgede çokça bulunan ceviz ağaçlarından elde ettikleri gelir ile geçimlerini sağladı.
1981 yılında Mehmet Çiftçi vefat etti. Eşi ve çocukları köylerinde yaşamlarına devam ettiler. Aradan geçen yıllar ile birlikte Hikmet Çiftçi Hakkari’den ayrılarak il dışında kendisine bir yaşam kurdu. Ardından büyük ağabeyleri Aydın Çiftçi de mezradan ayrılarak Hakkari merkeze yerleşti. İsmet, Nevzat ve Mustafa Çiftçi mezrada kalarak yaşamlarına devam etti. 1994 yılında köylerin boşaltılması ile birlikte Mezrada kalan üç kardeş Kırıkdağ (Dêzê) köyü Rez mahallesine yerleşti.
2002 yılında köylere geri dönüşle beraber Mehmet Çiftçi’nin çocuklarından sadece Mustafa Çiftçi, Çemê Qeşe mezrasına yerleşerek burada yeniden evini yapıp küçükbaş hayvan besiciliği ve arıcılıkla uğraşmaya başladı.
Yıllarca çocuklarına zor şartlarda annelik yapan Ayşe Hanım 24 Aralık 2009 tarihinde 77 yaşında vefat etmiştir.
Mezradan ayrılan kardeşlerden Hikmet Çiftçi de 2020 yılında mezrada kendisine bir ev yaparak yazları kardeşi Mustafa Çiftçi ile birlikte yaşamaya başladı.
AİLENİN SOY KÜTÜĞÜ
Hakkari’nin Çukurca ilçesi, Kurudere (Marufan) Köyüne bağlı Çeman Mezrasında ikamet eden Pinyanişî Aşiretinin Gulo’i Kabilesine bağlı Çiftçi ailesinin soy kütüğü şu şekildedir:
Mirhat’ın oğlu olan Yusuf’un İbrahim adında bir oğlu vardır.
İbrahim Gulo'nun babasıdır.
Emin Bey Gulo'nun oğludur.
Reşit Ağa Emin Bey'in oğludur.
Mehmet Efendi ve Halit Onbaşı Reşit Ağa'nın oğullarıdır.
Mehmet Efendi'nin İbrahim, Muzaffer, Abdulkerim, Abdulmecit ve Abdurrahman adında 5 oğlu vardır.
Halit Onbaşının ise Mehmet Reşit, Salih Okay, Tayyip Okay ve Fehim Okay adında 4 oğlu vardır.
Mehmet, Ramazan Enver ve Naif Çiftçi İbrahim’in oğullarıdır.
Aydın, Hikmet, İsmet, Navzat ve Mustafa Çiftçi de Mehmet’in Çiftçinin oğullarıdır.
KÖYDE YAŞAM
Çemê Qeşe mezrasının doğusunda sarp bir yamaç, mezranın arkasında ise Kire adı verilen sarp bir tepe bulunmaktadır. Tarım arazisi yönünden fakir bir arazi yapısına sahiptir. Aile, arazileri üzerinde bulunan ceviz ağaçlarını aşılama yöntemiyle aşılayarak tarımsal faaliyetlerini yürütmeye devam etmektedir.
TARİHİ YERLER
Çemê Qeşe mezrasında insan yapımı bir tarihi eser bulunmamasına karşın, bölgede çok sayıda doğal mağaralar bulunmaktadır.
Mezranın arkasında bulunan kireç taşı kayalıklardaki doğal mağaralar, dönemin insanın yaşadığını gösteren birçok iz, bu gün bile görülmeye değer tarihi nitelikte bir bölgedir.
Bunun yanı sıra Aşağı Kırbaş (Kêrîsera Jêrî) mezrasında bulunan Kela Siringê, Çemê Qeşe mezrasının doğusuna düşmekte ve büyüleyici bir görünüme sahiptir.
Ayrıca 1689 yılında Asuriler tarafından yapılan (bölgede Nesturî mezhebinin önemli bir eğitim merkezi olarak bilinen) Mar Şalita Kilisesi / Dêra Mar Şalîta ya da Dêra Çîya, Çemê Qeşe mezrasının arkasında bulunan Alagipe tepesinin hemen arkasındadır.
ULAŞIM
Hakkari kent merkezinden araçla Van istikametine doğru 18 kilometre gidildikten sonra, Zap Karakoluna varmadan sağdan Kırıkdağ vadisine doğru ayrılan yoldan vadiden yukarıya doğru 6 kilometre ilerlediğinizde Çemê Qeşe Mezrası karşınıza çıkacaktır
Kaynak: Hikmet Çiftçi 14 Aralık 2020 Çemê Qeşe Mezrası HAKKARİ
MEZRAYA ÇEMÊ QEŞE
Mezraya Çemê Qeşe girêdayî Colemêrgê û taxek Gundê Dêzê ye. Ji navenda Colemêrgê 24 kîlomîtroyan dûr e.
Ev mezra navê xwe ji qeşeyê dêra Asûriyên ku bi salan li mezraya Matê û li wê herêmê jiyankirî digire. Her wûha ev mezra ji bo qeşeyî cihê bêhnvedan û geştê bûye.
Mehemed Çîftçî yê ji malbata Guloyiyan ku girêdayî Eşîran Pinyanişiyan e sala 1931’ê li Gundê Bayê yê girêdayî Colemêrgê hatiye dinê çûye cem lêzimên xwe yên mezraya Matê û li wê derê bi cih bûye.
Mehemed Çîftçî yê salên dirêj li wê derê jiyankirî sala 1970’ê ji mezrayê vediqete û bi hevjîna xwe Eyşê zarokên xwe Asîya, Siltan, Besê, Ehmed, Hikmed, Îsmed, Zibeyde, Newzad, Aydin, Fatê û Mistefa re li Çemê Qeşe cih dibe.
Mehemed; cihê beriya hingê ji bo Qeşeyê Asûriyan cihê bêhnvedan û geştê bû û li rex (Avaspî) ya ku ji Geliyê Cehennemê tê; jiyanek nû avakiriye û cara yekemîn avahiyek li wê derê çêkiriye.
Malbatê debara xwe bi ajaldarî,mêşvanî û gûzên li wê derê zêde heyî ve pêkanîne.
Mehemed Çîftçî di sala 1981’ê diçe ser dilovaniya xwe. Hevjîn û zarokên wî li Çemê Qeşe jiyana xwe domandine. Piştî çend salên borî kurê Mehemed; Hikmed jî ji Colemêrgê vediqete û derveyî bajêr ji bo xwe jiyanek nû ava dike. Piştre birayê mezin Aydin jî ji mezrayê vediqete û li Colemêrgê cih dibe. Îsmed,Newzad û Mistefa li mezrayê mayîne û û jiyana xwe domandine. Li gel valakirina gundan ya sala 1994’an sê birayên ku li Çemê Qeşe diman derbasî Taxê Rez yê li ser Gundê Dêzê bûne. Piştî 2002’yan li gel vegera gundan kurê Mehemed Çîftçî tene Mistefa Çîftçî li Çemê Qeşe ji bo xwe avahiyek avakiriye û li wê derê ajaldarî û mêşvaniyê ve mijûl bûye. Dayika bi salan zarokên xwe li nav zor û zehmetiyan de xwedîkirî Eyşê Xanim 24’ê Kanûn 2009’ê diçe ser dilovaniya xwe.
Hikmed Çîftçî yê ku berî çend salan ji mezrayê veqetî di sala 2020’an de li mezrayê ji bo xwe avahiyekê ava dike û birayê xwe bi Mistefa re dijî.
SECERYA MALBATÊ
Binyadê malbata Çiftçiyan Pinyanişî û malbata Guloyiyan e. Ev malbat li Mezraya Çemanê ya li ser Gundê Marûfan a girêdayî navçeya Çelê ne.
Seceraya malbatê wûsa ye.
Kurê Mîrhat Îsif kurek bi navê Birahîm heye.
Birahim bavê Guloyî ye.
Emîn Beg kurê Guloyî ye.
Reşîd Axa kurê Emîn Beg e.
Mehemed û Xalid Onbaşî kurên Reşîd Axa ne.
Mehemed Begî pênc kurên bi navê Birahîm , Mizafer, Evdilkerîm,Evdilmecîd û Evdirehman hene.
Xalid Onbaşî jî çar kurên navên wan Mehemed Reşîd,Salih Okay,Teyîb Okay û Fehîm Okay hene.
Mehemed ,Remezan, Enver û Naîf Çîftçî kurên Birahîm in.
Aydin,Hikmed, İsmet, Newzad û Mistefa Çîftçî kurên Mehemed Çîftçî ne.
JİYANA GUND
Li rojavayê Mezraya Qeşe berpalek asê heye. Pişta mezrayê jî girek asê yê bi navê Kire heye. Ji aliyê çandiniyê ve cihek feqîre.
Malbatê gûzên ku li ser aqarê xwe bi rêya fatromekirinê ve berdewamiya çandiniyê dikin.
CİHÊN DİROKÎ
Li Çemê Qeşe her çiqas cihên dîrokî yên bi dest hatin çêkirin nebin jî li herêmê pirr şikeftên xwezayî hene. Şikeftên ku dikevin pişta Mezraya Qeşe şopên jiyankirina mirovan yên demên borî hene. Ev cihên dîrokî yên balkêş îro jî hêjayî dîtinê ne.
Her wiha Keleha Siringê ya ku li Mezraya Kerîsera Jêr dikeve rojhilatê Mezraya Qeşe û xwedî delaliyek cuda ye.
Dîsa Dêra Mar Şalîta ya ku di sala 1689’an de ji aliyê Asûriyan ve hatî çêkirin û ji bo mezheba Nastûriyan wek navenda perwerdeyê dihat bikaranîn jî dikeve pişta Çemê Qeşe û li pişt Girê Alagipê ye.
GİHANÎ
Ji navenda Colemêrgê bi erebeyê dema diçin berhêliya Wanê piştî 18 kîlomîtroyan hîn negiştin Qereqola Zapê dikeve aliyê rastê û rêya ku diçe nava Geliyê Dêzê berdewamiya wê piştî 6 kîlomîtroyan wê Çemê Qeşe derbikeve pêşiya we.
Çavkanî : Hikmed Çîftçî /14 Kanûn 202 Çemê Qeşe / Colemêrg
Wergêr: Eyüp Bor
ÇEMÊ QEŞE
Çemê Qeşe is a neighborhood of Kırıkdağ (Dêzê) village in Hakkari, and it is 24 kilometers away from the city center.
Çemê Qeşe takes its name from the fact that it was the picnic and resting area of the Assyrian church priest, who stayed in Dikmen (Matê) village of Assyrians who lived in the region for years.
Mehmet Çiftçi, who is a member of the Pinyanişî tribe from the Guloyî clan, who was born in the village of Bay (Bayê) in the center of Hakkari in 1931 settled in Dikmen (Matê) in Kırıkdağ (Dêzê) village where his relatives are located. Mehmet Çiftçi, who stayed here for many years, left the village in 1970 and settled in Çemê Qeşe with his wife Ayşe and his children Asiya, Sultan, Bese, Ahmet, Aydın, Meryem, Hikmet, İsmet, Zübeyde, Navzat, Fatma and Mustafa.
Mehmet Çiftçi, who established a new life in Çemê Qeşe, where located on the edge of the White Water Stream (Avaspi) flowing from the Cehennem Valley, which was previously the resting and picnic area of the Assyrian Priest, started to live permanently with his family for the first time in this region.
The family made a living with the income from the walnut trees, which are abundant in the region, as well as stockfarming and beekeeping in this region.
Mehmet Çiftçi passed away in 1981. His wife and children continued to live in their village. With the passing years, Hikmet Çiftçi left Hakkari and established a life outside the province. Then, their older brother Aydın Çiftçi left here and settled in city center Hakkari. İsmet, Nevzat and Mustafa Çiftçi continued their lives by staying in there. But, with the evacuation of the their village in 1994, these three brothers, who remained in Çeme Qeşe settled in the Rez neighborhood of Kırıkdağ (Dêzê) village.
After returning to their villages in 2002, only Mustafa Çiftçi, one of Mehmet Çiftçi's children, settled in Çemê Qeşe and rebuilt his house here, started to deal with sheep and goat breeding and beekeeping.
Mrs. Ayşe, who has been a mother to her children under difficult conditions for years, passed away on December 24, 2009 at the age of 77.
Hikmet Çiftçi, one of the brothers who left Çeme Qeşe, built a house for himself there in 2020 and started to live with his brother Mustafa Çiftçi in the summer.
THE STUD BOOK OF FAMILY
The stud book of the Çiftçi’s family of the Guloyi clan of the Pinyanişi Tribe residing in the region Çeman of the village of Kurudere (Marufan) in Çukurca district of Hakkari is as follows:
Yusuf, who is Mirhat's son, has a son which named of İbrahim.
Ibrahim is Gulo's father.
Emin Bey is the son of Gulo.
Reşit Ağa is the son of Emin Bey.
Mehmet Efendi and Halit Onbaşı are the sons of Reşit Ağa.
Mehmet Efendi has 5 sons which named of Ibrahim, Muzaffer, Abdulkerim, Abdulmecit and Abdurrahman.
Halit Onbaşı has 4 sons which named of Mehmet Reşit, Salih Okay, Tayyip Okay and Fehim Okay.
Mehmet, Ramazan Enver and Naif Çiftçi are the sons of İbrahim.
Aydın, Hikmet, Ismet, Navzat and Mustafa Çiftçi are also the sons of Mehmet Çiftçi.
LIFE IN THE VILLAGE
There is a steep slope to the east of the Çemê Qeşe, and a steep hill called "Kire" behind it. It has a poor land structure in terms of agricultural land.
The family continues to carry out its agricultural activities by vaccination the walnut trees on their fields with the vaccination method.
HISTORICAL PLACES
Although there is no man-made historical artifact in the Çemê Qeşe, there are many natural caves in the region.
Natural caves in the limestone cliffs behind the region and many traces which shows that people of the period lived is a historical region worth seeing even today.
In addition, Kela Siringê, located in Aşağı Kırbaş (Kêrîsera Jêrî), is located to the east of Çemê Qeşe and also has a fascinating appearance.
Moreover, Mar Şalita Church / Dêra Mar Şalîta or Dêra Çîya (known as an important education center of the Nesturi sect in the region), built by the Assyrians in 1689, is just behind the ''Alagipe'' hill located behind the Çemê Qeşe.
TRANSPORTATION
After driving 18 kilometers from Hakkari city center towards Van direction, before reaching the Zap Police Station, you will see Çemê Qeşe when you proceed 6 kilometers up the valley from the road that splits towards Kırıkdağ valley on the right.
Source: Hikmet Çiftçi / 14 December 2020 Çemê Qeşe / HAKKARİ
Translator: Hasret Gündüz
