OĞUL KÖYÜ / GUNDÊ TALÊ
Oğul (Talê) Köyü Hakkari merkeze bağlı, kentin güneyine düşüp Hakkari kent merkezine 30 kilometre mesafededir.
Oğul (Talê) Köyünün güneyinde Han Yaylası (Deşta Xanê) ve Tiyar Vadisi (Gelyê Tîyarê), batısında Ceylanlı (Walto) Köyü, doğusunda Çanaklı (Bazê) köyü, kuzeyinde ise Ağaçdibi (kaha Kilîla) Köyü bulunmaktadır.
Tarih boyunca Nasturilerin köyü olan Oğul (Talê) Köyü, 1915-1920 yılları arasında Asurilerin bölgeden ayrılmasından sonra bir süre boş kaldı.
1935-1940 yılları arasında Beytüşşebap’ta ikamet eden Jîrkî aşiretinin Şekaloya Kabilesinden olan Eliyê Xelef (Ali Varol) adındaki köylü ilk olarak Oğul (Talê) Köyüne gelip yerleşmiştir.
Şekaloya Jîrkîlerin bir koludur. Köken olarak Mamxuran Aşiretinden olduğu söylense de, yüz yıllardır Jîrkîlerin içinde barındıklarından dolayı Jîrkî Aşiretinin bir kabilesi olarak bilinmektedirler.
Eliyê Xelef, daha önce Beytüşşebap Jîrkîli Malşêxî Kabilesinden Haci Muhammed’in torunlarından olan ve Walto köyünde ikamet eden Abdulkadir Öztunç’u köylerine, birlikte yaşamaları için kedisini davet eder. Ardından kanun kaçağı olan akrabası Keroyê Samo da köye gelip yerleşir.
Oğul (Talê) Köyü, Hakkari merkeze yakınlığı ve Üzümcü (Dize) Köyü üzerinden geliş gidişlerin çok olması sebebiyle Keroyê Samo, Ali’ye burada güvende olamayacaklarını söyleyerek, Çanaklı (Bazê) Köyüne gitmeleri için kendisini ikna eder. Böylece Oğul (Talê) Köyünün ilk yerleşik ailesi olarak Abdulkadir Öztunç ailesi köyde yalnız kalır. Ve bu gün de köy arazilerinde en büyük pay sahibi olan ailedir.
Ali Varol’un çocukları babalarının Çanaklı (Bazê) Köyünde vefatından sonra, Oğul köyüne geri dönerler. Ardından Giravî Aşireti, Dedoyî Kabilesinden Mala Harıs (Harıs Temel) gelip köye yerleşir.
Sonrasında Jîrkîlerin Kitêrî Kabilesinden Mala Hemo, Mehemdê Hiso ve Mela Reşid de gelip, Oğul (Talê) Köyüne yerleşir. Vadi içerisinde bulunan Oğul (Talê) Köyünün Rebetkê, Azîzanê, Bêkurkê, Bakê ve Bêdarkê adında 5 mezrası bulunmaktadır.
OĞUL (TALÊ) KÖYÜ
Merkez köy olan Oğul (Talê) Köyünde, Jîrkî Aşiretinden Kitêri, Malşêxi, Bişî, kabilelerinden ailelerin yanı sıra Hedrişîlerden, Giravî aşiretinden ve Ertoşî Aşiretinden de birer aile köye gelerek yerleşmişlerdir.
Bu ailelerin hepsi köyde eşit haklara sahip olup, köyün arazilerinde her birisinin kendisine ait toprakları vardır. Bölgedeki birçok köy tek kabileden oluşan aileler bulunurken, Oğul (Talê) Köyü bu yönüyle kozmopolit olarak diğer köylerden ayrı bir yapıdadır.
Oğul (Talê) Köyü merkezinde Nesturîler döneminden kalma 60-70 hanenin kalıntıları bulunmaktadır. Bölgedeki kalıntılara bakıldığında merkez köy ile 5 mezrasında yaklaşık 500 Nesturî evinin olduğuna dair kalıntılar bulunmaktadır.
OĞUL (TALÊ) KÖYÜNE YERLEŞEN AİLELER
Varol Ailesi
Oğul (Talê) Köyüne gelip yerleşen ilk aile Mala Elyê Xelefe’tir (Ali Varol). Elyê Xelef(Ali Varol), Beytüşşebap’ın Jîrkî Aşiretinin Şekaloya kabilesindedir. Ali Varol’un, İsmail, Abdurrahman ve Adil adında 3 oğlu vardı. Varol ailesi 1994 yılında köylerin boşaltılmasıyla birlikte Van’a yerleştiler.
Öztunç Ailesi
Jîrki Aşireti Malşêxi kabilesinden Haci Muhammedin torunlarından olan Abdülkadir Öztunç köyün en büyük hissedarıdır. Sonradan bölgeye gelen diğer aileler, Öztunç ailesinin etrafında toplanmışlardır.
Abdulkadir Öztunç’un, Kazım ve Süleyman adında 2 oğlu vardır.
Kazım Öztunç’un, Ramazan, Hasan, Ali ve Abdullah adında 4 oğlu vardır.
Süleyman Öztunç’un, Ahmet, Abdulkadir, Mecit, Übeyit ve Faysal adından 5 oğlu vardır.
Zibek Alilesi
Ebabekır’ın oğlu Hamit ( Hemoyê Ebo) Jirkî Aşiretinin Kitêri kabilesinden olup Beytüşşebap’tan gelip bölgeye yerleşir.
Hamit Zibek’in Yusuf adında tek oğlu vardır.
Yusuf Zibek’in Hamit, Salih, Tekin ve Ferhat adında 4 oğlu var.
Hamit Zibek’ten sonra köye gelip yerleşen akrabası Hüseyin Zibek’in ise Mehmet ve Reşit (Mela Reşit) adında iki oğlu var.
Mehmet Zibeki’in Recep, Dündar, Ramazan, Çınar, Ahmet, İbrahim ve Rahmi adında 7 oğlu var.
Reşit (Mela Reşit) Zibek’in ise Mela Hasan, Veysi ve Hüseyin adında 3 oğlu var.
Temel Ailesi
Mala Harıs (Harıs Temel) Giravîlerin Dedoyî kabilesinden Sait Ağa (Sait Korkmaz)’ın akrabalarıdır. Oğul köyüne yerleşen Harıs Temelin Abdurahman ve Mustafa adında 2 oğlu var.
Uçar Ailesi
Salihê Ehmet (Salih Uçar) Jîrkîleri Bişî Kabilesinden olup Beytüşşebap’tan gelip köye yerleşmiştir. Bu aile daha sonra köyden ayrılıp Yüksekova’ya yerleşmiştir.
Sak Ailesi
Uludere’ye (Qilaban) bağlı Habur 2 bölgesinde bulunan Hedrîş köyünden gelen Şahbaz ve Kerim Sak kardeşler, köye ilk gelen Hedrîşî ailesidir. Hedrîşîlilerin aslen Sindî olduğu söylense de, yılladır Jîrkîlilerin içinde bulunduklarından dolayı Jîrkîli bir aile olarak bilinip kabul görmektedir.
Şahbaz Sak’ın, Hüseyin ve Salih adında 2 oğlu var.
Kerim Sak’ın, Ali, Hasan, Abdullah ve Mehmet adında 4 oğlu var.
Akkuş Ailesi
Jîrkîli Akkuş ailesi Zerbêlî kabilesindendir. Köye ilk gelen Abdi Akkuş’un Eyyüp adında bir oğlu vardır.
Aydın Ailesi
Çukurca’nın Uzundere Beldesinde ikamet eden Ertoş Aşiretinden olan Sıddık Aydın, köyünden göç ederek Oğul Köyüne yerleşmiş son ailedir.
Sıddık Aydın’ın, Mahmut ve Selim adında 2 oğlu vardır.
Oğul (Talê) Köyüne bağlı 5 Mezralarda ikamet eden aileler ise şunlardır.
BÊDARKÊ
Jîrkîlerin Kitêri Kabilesinden Egidê Teho (Agit Tarhan), gelip Bêdarkê’ye yerleşir.
Agit Tarhan’ın, Cemil, Fadıl ve Nebi adında 3 oğlu olmuştur.
BAKÊ
Bakê mezrasında da Jîrkîlerin Balekî Kabilesinden Xalidê Tırkanê (Halit Adıyaman), Çanaklı (Bazê) Köyünden gelerek Bakê Mezrasına yerleşir.
Xalidê Tirkanê (Halit Adıyaman)’ın Abdurrahman, Hacı, Abdulkerim ve Ali adında 3 oğlu vardır.
Abdurrahman Adıyaman’ın, Naif, Yusuf ve Sekvan adında 3 oğlu vardır.
Hacı Adıyaman’ın, Sabri, Ayhan, Orhan ve Mustafa adında 4 oğlu vardır.
Abdülkerim Adıyaman’ın, Enver, Şevket ve Kamuran adında 4 oğlu vardır.
Alinin Adıyaman’ın ise, Salih, Kemal, Cumhur ve İbrahim adına 4 oğlu vardır.
Bêdarkê’de Nasturilerden kalma 60-70 hane bulunuyordu. Ve şu anda da evlerinin kalıntıları halen durmaktadır.
BÊKURKÊ
Bêkurkê mezrasına Jîrkî Aşireti Bîşî Kabilesinden Mala Haci (Hacı Uçar) Beytüşşebap’tan gelip Bêkurkêye yerleşmişlerdi. Ardından yine Jîrkîlerin Balekî Kabilesinin Mal Yasinî ailesinden Suwar Beytüşşebap’tan gelip Bêkurkêye yerleşir. Suwar’ın gelişinin ardından, Haci Uçar ve ailesi köyden göç ederek Yüksekova’ya yerleşince Suwar mezrada yalnız kaldı.
Suwar’ın Sadi ve Sıddık adında 2 oğlu vardır.
AZÎZANÊ
Azizanê mezrası ise diğer mezralara nazaran daha az verimli olmasından kaynaklı, buraya yerleşen aileler arasında birkaç defa el değiştirmiştir. Çünkü mezra o kadar verimli değildir ve gelen aileler bir süre sonra başka yerlere göç etmişlerdir.
Azizanê’ye yerleşim şu şekilde olmuştur. İlk olarak Jîrkî Aşireti, Bîşî Kabilesinden bir aile Beytüşşebap’tan gelip yerleşir. Bu aile mezrayı terk ettikten sonra yine aynı aşiretten Zerbêli kabilesinden bir aile gelip mezraya yerleşir. Daha sonra bu aile de mezradan göç eder ve en son olarak Jîrkîlerin Gelejêri kabilesinden Sito’yê Gelejêri (Sito Turan) Beytüşşebap’tan gelip kardeşi Yunus ile birlikte Azizanê’ye yerleşir.
Sitoyê Gelejêrinin (Sito Turan) İsmail, Tahir, İsa, Aziz ve Cemil adında 5 oğlu vardır.
Yunus Turanın ise, Kazım ve ismi öğrenilemeyen bir oğlu daha vardır.
REBETKÊ
Oğul (Talê) Köyünün karşısında bulunan Rebetkê mezrasına ise Nasturiler döneminden kalma 70-80 Nasturili ailenin yaşadığı tahmin ediliyor.
Nasturilerin ardından Jirki Aşireti Kitêrî Kabilesinden Hecîyê Sedi (Hacı Endakçı) Kitêr Köyünden gelerek Rebetkê mezrasına yerleşti.
Hacı Endakçı’nın Ömer, Şakir, Şakulî, Mustafa ve Tayyip adında 5 oğlu vardır.
Ömer Endakçi’nın, İzzettin, Tahir, Halil, Faki ve Kemal adında 5 oğlu var.
Şakir Endakçi’nın, İsa, Hasan ve Selahattin adında 3 oğlu var.
Mustafa Endakçi’nın, Musa, Hüseyin, Abdullah, Ali, Lokman ve İdris adında 6 oğlu var.
Şakuli Endakçi’nın, Abdülhalik, Şükrü, Emin, Mecit ve Davut adında 5 oğlu var.
Tayyip Endakçi’nın ise Diyar adında tek oğlu vardır.
KÖYDE YAŞAM
Bölgede yaşayan Nesturîler bölgeden en verimli şekilde faydalanmak için, bölgenin birçok yerinde elle düzenlenmiş tarlalar hazırlamıştır. Daha sonra bölgeye gelip yerleşen köylülerde bu tarlaları ekip biçerek geçimlerini sağlamaktadırlar. Bunun yanı sıra köyde o dönem ekilen ceviz ağaçları ve kurulan üzüm bağları halen durmaktadır. Bölgede yaşayan köylülerin yaşamı çiftçilik ile hayvancılık üzerinedir. Bölgenin geniş bir vadide yer almasından ve mevsiminin ılıman geçmesinden dolayı narenciye dışında, hemen hemen her sebze ve meyvenin yetişmesine olanak vermektedir. Köyün Irak ve Türkiye de ticaret yapan insanların geçiş güzergâhının üzerinde olmasından kaynaklı köylüler iki ülke arasında ticaretle de uğraşmışlardır.
YAYLASI
Oğul (Talê) Köyünün doğusunda bulunan bölgede çok verimli meraları bulunan Talsotî veya Tal adında bir yaylası bulunmaktadır. Bu yayla Ceylanlı (Walto) ve Oğul (Talê) Köyleri arasında bulunan Çelê Duguh denilen dağın arasındadır.
10 - 15 bin küçükbaş hayvan beslenebilen bu yaylanın yanı sıra, köylülerin Mezra dedikleri bir başka yaylası da vardır. Mezra yaylası genellikle baharın ilk aylarında kısa süreli konaklama amacıyla kullanılırken asıl yayla Talasoti ya da Tal Yaylasıdır.
TARİHİ YERLER (KİLİSELER)
Oğul Köyünde bulunan, Nesturîlerden kalma toplamda 13 kilise bulunmaktadır.
Bu kiliselerden en bilineni ve en büyüğü Mer Evdişo kilisesidir. Mer Evdişo kilisesi, dağdaki iki bölümlü bir mağaranın etrafının örülmesi ile yapılan bir kilisedir. Bu kilise büyüklüğü ile dikkat çekerken kilisenin içinde doğal bir su kaynağı da bulunmaktadır.
Bölgenin ikinci büyük kilisesi ise Dêra Rebetkê’dir. Bu kilisenin de çok köklü ve muazzam bir kilise olduğu belirtilmektedir. Bu kilise, bölgeye yerleşen köylüler tarafından yakın tarihte yıkılıp taşları ev yapımında kullanıldı.
Bunun yanı sıra köyün arkasında bulunan kiliseye de Dêra Mişka deniliyor. Rivayetlere göre bu kilisedeki toprağın götürülüp serpildiği yerde fareler barınamazmış. Bu kiliselerin yanı sıra, Oğul Köyünde ve köyün bulunduğu vadi içinde toplamda 13 kilise bulunmaktadır.
ULAŞIM
Hakkari kent merkezinden araçla Hakkari Çukurca karayolundan Zap Vadisinden 16 Kilometre ilerlediğinizde yolun sol tarafında bulunan Oğul Vadisinden 11 kilometre ilerlediğinizde Oğul (Talê) Köyü karşınıza çıkacaktır.
KAYNAK: Selahattin Kundakçı 24 Kasım 2020 Akköprü Van
